Litríocht na Nua Ghaeilge
Cad é mar a tháinig litríocht na Nua-Ghaeilge moiche anuas chugainn?
Mar is ró-eol i mbéal na ndaoine tá litríocht na Gaeilge ar cheann de na litríochta is dhúchasach agus is ársa san Eoraip tar éis an Ghréigis agus an Laidin. Má théann muid ar ais go 597IC is féidir linn a fheiceáil cé chomh ársa is atá litríocht na Gaeilge agus muid ag cuimhneamh ar an marbhna a chumfar ar bás Naomh Cholmcille agus ar ghluaiseanna na Séan-Ghaeilge.
Roimh teacht an Chríostaíocht sa chúigiú haois d’úsáidtear struchtúr scríbhneoireachta ar a dtugtar ‘Oghaim’. Chleachtaí an coras scríbhneoireachta seo idir 300AD agus 600AD. Tá na taifid scríofa is luaithe de teanga Ceilteach in Éirinn le fáil ar inscríbhinní cloiche scríofa i script oghaim. Is é an t-ogham an coras scríbhneoireachta is sine sa tSeán Ghaeilge.“ The ogam inscriptions ar crucial to our understanding of Irish phonology since they span the period of fundamental changes in the language, such as lenition, vowel affection and the loss of final syllables, e.t.c”. (Williams, Ní Mhuiríosa (1979). Traidisiún Liteartha Na nGael. Báile Átha Cliath: Dundalgan Press. 62.) Tá an mórchuid de na hinscríbhinní seo le fáil i deisceart na hÉireann ach tá beagán acu le fáil sa Bhreatáin Bheag, in Albain agus ar Oileán Mhanann chomh maith. Tuigeann muid ó na hinscríbhinní seo gur canúint Q-Cheilteach, nó Séan-Ghaeilge atá iontu. Tá fianaise den oghaim le feiceáil sa scéal ‘Táin Bó Cuailgne’ agus Cú Chulainn ag déanamh cumarsáid le na Connachtaigh. Is chéim ar leith an oghaim i bhforbairt litríocht na Gaeilge agus is ón oghaim seo a d’fhorbair litríocht na Gaeilge go dtí an áit a bhfuil sé faoi láthair.
Le teacht an Chríostaíocht tháinig litearthacht na ndaoine agus litearthacht na hÉireannaigh. Bhí tionchar mór ag an Chríostaíocht ar na nGaeil, agus ar an Ghaeilge. Chomh maith leis an Chríostaíocht áfach, treoraigh an Laidin an Gaeilge, chiallaigh seo go raibh borradh áirithe ann in san aicme nua litearthacht seo.
Ag bogadh ar
Mar is ró-eol i mbéal na ndaoine tá litríocht na Gaeilge ar cheann de na litríochta is dhúchasach agus is ársa san Eoraip tar éis an Ghréigis agus an Laidin. Má théann muid ar ais go 597IC is féidir linn a fheiceáil cé chomh ársa is atá litríocht na Gaeilge agus muid ag cuimhneamh ar an marbhna a chumfar ar bás Naomh Cholmcille agus ar ghluaiseanna na Séan-Ghaeilge.
Roimh teacht an Chríostaíocht sa chúigiú haois d’úsáidtear struchtúr scríbhneoireachta ar a dtugtar ‘Oghaim’. Chleachtaí an coras scríbhneoireachta seo idir 300AD agus 600AD. Tá na taifid scríofa is luaithe de teanga Ceilteach in Éirinn le fáil ar inscríbhinní cloiche scríofa i script oghaim. Is é an t-ogham an coras scríbhneoireachta is sine sa tSeán Ghaeilge.“ The ogam inscriptions ar crucial to our understanding of Irish phonology since they span the period of fundamental changes in the language, such as lenition, vowel affection and the loss of final syllables, e.t.c”. (Williams, Ní Mhuiríosa (1979). Traidisiún Liteartha Na nGael. Báile Átha Cliath: Dundalgan Press. 62.) Tá an mórchuid de na hinscríbhinní seo le fáil i deisceart na hÉireann ach tá beagán acu le fáil sa Bhreatáin Bheag, in Albain agus ar Oileán Mhanann chomh maith. Tuigeann muid ó na hinscríbhinní seo gur canúint Q-Cheilteach, nó Séan-Ghaeilge atá iontu. Tá fianaise den oghaim le feiceáil sa scéal ‘Táin Bó Cuailgne’ agus Cú Chulainn ag déanamh cumarsáid le na Connachtaigh. Is chéim ar leith an oghaim i bhforbairt litríocht na Gaeilge agus is ón oghaim seo a d’fhorbair litríocht na Gaeilge go dtí an áit a bhfuil sé faoi láthair.
Le teacht an Chríostaíocht tháinig litearthacht na ndaoine agus litearthacht na hÉireannaigh. Bhí tionchar mór ag an Chríostaíocht ar na nGaeil, agus ar an Ghaeilge. Chomh maith leis an Chríostaíocht áfach, treoraigh an Laidin an Gaeilge, chiallaigh seo go raibh borradh áirithe ann in san aicme nua litearthacht seo.
Ag bogadh ar